حجاب و عفاف (۲)

حجاب، ارزش یا روش؟! عفاف و حجاب ابزاری است که در برابر زیاده خواهی های نفسانی و خواهش های شهوانی، قرار می گیرد و ویژگی هائی دارد که از آن جمله اند ١) بروز عفت و پاک دامنی در سکنات اخلاقی ٢) حفظ حالات درونی در رفتار و گفتار ٣) تجسم یافتن نشانه های بیرونی ارزش مند ٤) ناسازگاری با کردار و حرکات متناقض و ٥) تقویت موضع عزت و اقتدار. البته عفاف و پرهیزکاری یک امر صرفا درونی نیست که هیچ علائم بیرونی نداشته باشد؛ به همین دلیل یکی از نشانه های آن، حجاب است که با پوشش پیوستگی کامل دارد. نمی توان به زن یا مردی "عفیف" گفت در حالی که عریان یا نیمه عریان در انظار ظاهر می گردند. شهید مطهری در این رابطه می نویسد: "وقتی زن پوشیده و سنگین از خانه بیرون رود و جانب حجب و حیا را رعایت نماید، افراد فاسد و مزاحم متعرض او نخواهند شد." ایشان در تفسیر آیه ۶١ سوره نور آورده اند که "از جمله ی "ان یستعففن خیرًلهنّ" چنین بر می آید که از نظر اسلام هر چقدر ستر و پوشش زن بهتر باشد برای او پسندیده تر است." پس این اصل کلی و اخلاقی را نباید از یاد برد که نشانه بودن "حجاب" برای "عفاف" گریز ناپذیر خواهد بود. این مقوله در طول ادوار تاریخی به اثبات رسیده و تمامی انسان های بزرگ و ادیان آسمانی بر آن تأکید کرده اند. ایشان در تحلیل آیه ٥٩ از سوره احزاب، می نویسند "خداوند به پیامبر (ص) دستور داد که به همسران و دختران خود فرمان دهد تا جلباب (پارچه ای که تمام بدن را بپوشاند) به خود گیرند." "بنابراین زن مسلمان نیز می بایست چنان رفتار کند که علائم وقار و عفاف از او هویدا گردد."  در این رابطه قرآن کریم عفت دختران شعیب را در حال چوپانی و آب دادن به  گوسفندان در جمع مردان بازگو کرده و پوشش حضرت مریم (س) را در معبدی که همگان از زن و مرد به پرستش می آمدند را ستوده است. آیا عفت دختران شعیب و ستر حضرت مریم (س) همان رعایت خویشتن داری و تجسمش در کردار  و گفتار نیست؟ پس با این اوصاف اگر وابستگی حجاب با عفاف قطعی نباشد در استدلال آن دچار مشکل می شویم چرا که ستر و پوشش، ارتباط بنیادی با عفاف داشته و نمی  توان کسی را طرف دار حجب و حیا دانست در حالی که با پوشش مخالف است. با پذیرفتن جدایی عفاف از حجاب، تنها دلیل لزوم حفظ عفت بر زنان هرزه و هوس باز نیز مرتفع می شود و "اگر زنان بی حجاب، عفیف و پاک و خوب هستند، آیا مردان نیز چنین خواهند بود و از هرزگی دست بر می دارند." این مقوله با توجه به حالات روان شناسی مردان، برای زنان لازم می نماید تا در پرتو حفظ حجاب دو طرف، راه تعالی و سعادت را سپری کنند. ----------------------------------------------------------------- آیا در قرآن به صورت مستقیم به چادر به عنوان حجاب اشاره شده است؟ خداوند در آیه ٣١ سوره نور در مورد حجاب می‏ فرماید: "و قل للمومنات یغضضن من ابصار هن و یحفظن فروجهن و لا یبدین زینتهن الا ماظهر منها ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن ..." "و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را از هر نامحرمی فرو بندند و پاک دامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آن چه که از آن پیداست و باید روسری خود را بر گردن خویش فرو اندازند ...". ١- آیه درباره احکام نگاه کردن بانوان به مردان می باشد. ۲- آیه: "ولا یبدین زینتهن الا ماظهر منها ..." در مورد احکام حفظ و رعایت حجاب شرعی در مقابل نامحرم است. واژه "ابداء" که در آیه شریفه آمده به معنای اظهار و آشکار نمودن است و مراد از "زینت" هم مواضع و جایگاه‏ های زینت می باشد مانند محل زینت‏ های گوناگون از بدن که ابداء و آشکار نمودن آن ها جایز نیست مگر مواردی که استثناء گشته از جمله محل انگشتری یعنی انگشتان دست و خود دست و محل سرمه کشیدن یعنی چشمان. واژه "خُمُر" در آیه ی مذکور، لباس و جامه ای می باشد که بانوان با آن سر خود را می پوشانند و بر سینه ی خود آویزان می نمایند و معنای این قسمت از آیه چنین است که با اطراف خمر و مقنعه خود سرها، موها، شانه و سینه خود را بپوشانند. دانشمندان و فقیهان نیز در بحث از آیه شریفه، روایات وارده را متذکر شده و مورد گفت و گو قرار داده‏ اند؛ از جمله مرحوم "آیت‏ اللّه ‏حکیم" در جلد ١۴ کتاب فقهی مشهور "مستمسک العروة ‏الوثقی"، ص ۲٧ می ‏گوید: «در روایت صحیحه فضیل از امام صادق (ع): "از حضرت درباره نگاه به ساق دست زنان پرسیدم که آیا از جمله زینتی ست که خدای سبحان در قرآن می‏ فرماید "ولا یبدین زینتهن الا لبعولتهن"؟ حضرت بیان داشتند: "آری آن چه به زیر خمار و مقنعه و زیر دست بند است زینت می باشد".» مقصود این است که صورت و دو کف، جزء ِ زینتی که باید پوشیده شود به شمار نمی آیند بلکه سر و گردن و ساق جزو زینتی است که باید پنهان گردد. مرحوم "حکیم" در روایت موثقه زرارة از امام صادق (ع) در باب آیه شریفه فرمود: «"الا ما ظهر منها." "زینت ظاهر و آشکار سرمه و انگشتری است." و این دو در صورت و در کف می ‏باشند.» و نتیجه آن که بیش تر فقها از این بخش از آیه استفاده کرده اند که پوشش برای زن به جز صورت و کفین در صورتی که باز بودن منشأ فساد و انحراف نشود در مقابل نامحرم واجب است. بخش "ولا یبدین زینتهن الا لبعولتهن ..." حکم مواردی را که زنان می توانند در آن جا حجاب خود را برگیرند و زینت پنهان خود را آشکار سازند بیان کرده است. قسمت "ولایضربن بارجلهن ..." نیز برای حفظ عفت عمومی و دور نگاه داشتن افراد جامعه از عوامل شهوت زا، به زنان دستور داده شده که حتی از رساندن صدای خلخالی که به پای دارند، به گوش مردان بیگانه خودداری کنند. می دانید که تصریح به خلخال پا، تخصیص را نمی رساند بلکه هر چیزی که سبب شعله ور شدن آتش شهوت می باشد را شامل می شود. پس آن چه در قرآن و روایات آمده اصل پوشش است و تصریحی به چادر یا مانتو نشده. هر پوششی که موجب جلب نظر نامحرم و مفسده نباشد از نظر اسلام پذیرفته است و البته پوشش های جایز، همه در یک سطح نیستند و بعضی بهتر می باشند؛ و آن ها که چادر را معرفی می کنند از جهت بهتر بودن آن نسبت به بقیه پوشش ها می باشد. -----------------------------------------------------------------